همچون دوره‌های قبل، فراخوان بنياد برای ارسال کتاب در مطبوعات و نشريات ادبی منتشر شد. در اين فراخوان از ناشران و نويسندگان خواسته شده بود تا پنج نسخه از رمانها و مجموعه‌داستان‌های فارسی را که نوبت چاپ اول آنها در ايران در شناسنامه‌ء کتاب سال 1381 قيد شده است، تا پايان خرداد 1382 برای بنياد ارسال کنند. علاوه بر اين، در نمايشگاه کتاب در ارديبهشت 82 اين درخواست کتبا به پنجاه ناشر ارائه شد و برای سهولت کار از آنان تقاضا شده بود کتابها را به غرفهء انتشارات نيلوفر در نمايشگاه تحويل دهند.

با اين وصف، حتی پس از مهلت اعلام شده برای پذيرش کتابها، و به رغم بی‌اعتنايی برخی ناشران، بنياد همچنان در صدد بود کتابهايی را که از وجودشان مطلع شده بود تهيه کند. امکانات مالی بنياد و نيروی انسانی لازم برای تهيهء کتابهايی که پخش مناسبی هم نداشتند بر دشواری اين کار بيش از پيش می‌افزود. امسال هم چون دو دوره‌ء قبل نشر مرکز به ياری بنياد آمد و بخشی از اين کتابها را خريداری يا از ناشران به صورت رايگان تهيه کرد. همين جا سپاس خود را از ايشان اعلام می‌کنيم. به هرحال، چند عنوانی در فهرست بنياد بود که نه ما و نه نشر مرکز نتوانستيم تهيه کنيم.

بنياد در دورهء سوم جايزهء هوشنگ گلشيری به شيوه‌ای متفاوت از دو دورهء قبل عمل کرده است. در مرحلهء اول کليهء کتابها به چند گروه از داستان‌نويسان، منتقدان و خوانندگان حرفه‌ای ادبيات ارائه شد تا پس از خواندن به هر يک امتياز دهند.

گام بعدی در اين مرحله تهيهء فرمهای نظرخواهی و ارسال آنها برای شصت نفر از اهل نظر بود. در اين فرمها فهرست کتابهايی که تا زمان تهيهء فرمها به دست بنياد رسيده بود درج شده و از ارزيابان خواسته شده بود که يکی از خانه‌های ضعيف، متوسط، خوب، عالی را علامت بزنند. ضمنا اگر جای کتابی را در اين فهرست خالی می‌بينند برايمان بنويسند تا تهيه کنيم. در صورت تمايل می‌توانستند نظرهای تشريحی خود را نيز به فرمها پیوست کنند و برای بنياد ارسال دارند.

بديهی است که بنياد مايل بود اين فرمها را برای تعداد بسيار بيشتری ارسال کند. نام بسياری از اهل نظر در ميان ارزيابان ما خالی است که اين کاستی دليلی جز عدم امکان دسترسی به آنان نداشته است. اميدواريم در سال آينده اين امکان را بيابيم تا با تکميل اطلاعاتمان از نظر آنان نيز بهره‌مند شويم.

در پايان مرحلهء اول، بر اساس جدولهای تهيه‌شده از آرای ارزيابان بنياد و فرمهای پرشده، آثاری که به مرحلهء بعد_ مرحلهء داوری_ راه يافته‌اند تعيين شدند.

همچون دوره‌های قبلی، اين آثار در چهار گروه جای گرفته‌اند و به ترتيب حروف الفبای نام نويسنده اعلام شده‌اند. داوران در چهار گروه جداگانه و با شيوه و معيارهايی که خود با توجه به معيارها و شيوهء دو دورهء پيشين تصويب می‌کنند اين آثار را داوری و برندگان نهايی را به بنياد معرفی خواهند کرد.

سومين دورهء اهدای جايزهء هوشنگ گلشيری در روز جمعه 28 آذر در فرهنگسرای نياوران برگزار شد. در اين مراسم برترين‌های ادبيات داستانی سال 1381 معرفی شدند. در ابتدا تصاويری از مراسم سال گذشته پخش شد.

فرزانه طاهری، مدير عامل بنياد فرهنگی— مطالعاتی هوشنگ گلشيری گزارش کوتاهی از فعاليتهای بنياد در يک سال گذشته و چگونگی انجام اين دورهء جايزه ارائه کرد . او بار ديگر تاکيد کرد که:

بنياد حول ايدهء جايزه شکل گرفت واين ايده هم از گلشيری بود که هر سال حتما برنده‌ای اعلام شود، همانی که به نظر داوران نسبت به آثار ديگر همان سال بهتر باشد. اين بود که ما هم در آيين‌نامه‌ای که در نخستين جلسهء نخستين جايزه تصويب شد اين فکر او را اصل قرار داديم و البته دو گروه کتاب اول را نيز تفکيک کرديم. برای بخش رمان اول و مجموعه داستان اول حدنصابی مقرر داشتيم اما در دو بخش ديگر يعنی مجموعه داستان و رمان نويسندگانی که پيشتر رمان يا مجموعه‌داستان منتشر کرده اند کتابی برندهء آن سال اعلام می شود که بيشترين امتياز را مال خود کرده باشد، فارغ از اينکه اين امتياز چه درصدی از کل امتياز باشد. و در اين سه دوره هم به همين روش عمل کرده‌ايم.

بی‌مهری برخی از دوستان به حاصل کار داوران دو دورهء قبل که گفتم هرگز شکل نقد مکتوب هم به خود نگرفت و در مواردی دردناکتر از بی‌مهری نهادهای مستقر بود، دقيقا ناشی از ناديده انگاشتن يا ارادهء ناديده انگاشتن همين نسبی بودن بديهی است. يعنی نپذيرفتن اينکه اين داوران مشخص از ميان آثاری مشخص بالاترين امتياز را به اين آثار داده‌اند و بنياد هم در مراسمش آنها را برنده اعلام می کند.

داوران مرحلهء نهايی سومين دورهء جايزهء هوشنگ گلشيری
داوران مرحلهء نهايی در چهار گروه آثار رسيده به اين مرحله را داوری کردند.

بخشهايی از بيانيهء هيات داوران مرحلهء نهايی سومين دوره

داوران در بيانيهء خود شيوهء داوری و ملاکهای خود را در امتياز دادن به آثار راه‌يافته به مرحلهء نهايی اعلام کردند:

"پس از بحث دربارهء ملاکهای دوره های گذشته، داوران بر سر سه مقولهء گسترده به توافق رسيدند و تصويب کردند که به هر اثر بر اساس ابداع، اجرا و جهان بينی جاری در اثرامتياز صفر تا نه بدهند_صفر به نشان ضعيف، يک تا سه متوسط، چهار تا شش خوب و هفت تا نه عالی. مقصود از ابداع کشف امکانات روايت و فاصله گرفتن از متون پيشين در عرصه ی زبان، ساختار داستانی، تکنيک و طرح و غيره است. اجرا نيز به نحوهء آفرينش اثر مربوط می شود و توفيق آن در به کارگيری تکنيکهای داستان نويسی، طرح، زبان، ساختار داستانی و عناصر ديگر. مقصود از جهان بينی نيز درونمايه، انديشهء پشت اثر، تخيل، معاصربودن و از اين قبيل است. همهء داوران متفق القول بودند که هدف نه انتخاب آثاری از نوعی خاص که انتخاب هرآن اثری است که در قراری که با خواننده می گذارد موفق باشد، و داوران فارغ از پسند شخصی ميزان توفيق آن را با امتيازهايشان نشان دهند.

"داوران اين دوره حداکثر تعامل را با داوران همگروه خويش داشتند، و اين امر به سبب عدم حضور 7 تن از داوران در تهران اهميتی ويژه داشت. هرچند در نهايت هر داور به طور فردی امتيازهايش را به بنياد ارائه کرد و جمعبندی آرا در حضور تعدادی از داوران در جلسهء نهايی در روز 16 آذر 82 انجام گرفت و مطابق با آيين نامهء جايزهء گلشيری در دو بخش رمان و مجموعه داستان واجدان بالاترين امتياز به عنوان برنده اعلام شدند.

"در اين دوره نيز همچون دو دورهء قبل داوران مجموعه داستانها تک داستانهای منتخب خود را به بنياد اعلام کردند. داستانهايی که حداقل دو رای را در مجموع دو مرحله کسب کرده باشند امشب به عنوان داستانهای برگزيده معرفی می شوند و بنياد آنها را در مجموعهء نقش 81 منتشر خواهد کرد."

داستانهای برگزيدهء دورهء دوم همراه با عکس و زندگينامه‌ای به قلم خود نويسنده در نقش 80 منتشر شده است. داستانهای برگزيدهء دورهء سوم به زودی در نقش 81 انتشار خواهد يافت.

"با توجه به همين ويژگيها، داوران اين بخش، ناتاشا اميری، فرزانه ميلانی، و ابوالحسن نجفی مجموعه داستان پارهء کوچک نوشتهء سهيلا بسکی را برندهء مشترک عنوان بهترين مجموعه داستان اول سال 1381 اعلام می کنند."

سهيلا بسکی و ندا زنديه (به نمايندگی از بهرام مرادی که مقيم آلمان است) جايزهء نقدی (مشترکا پنج ميليون ريال)، تنديس و لوح تقدير خود را از زويا پيرزاد، داستان‌نويس معاصر و برندهء عنوان بهترين رمان دورهء دوم، دريافت کردند. مرادی پيامی صوتی نيز از آلمان ارسال کرده بود که پخش شد.

رمان اول

در بخش رمان اول سه اثر به مرحلهء دوم راه يافته‌بودند، اما داوران اين بخش هيچ اثری را به عنوان برنده اعلام نکردند. در بخشی از بيانيهء حسين پاينده و عبدالله کوثری در توضيح علل عدم اعلام برنده آمده است:

"از اين سه اثر دور رمان با وجود تفاوتهايی که با هم دارند نمونه ای از الگوبرداری شتابزده و افراطی از سبکهای نوشناختهء رمان نويسی غرب (بخصوص پسامدرنيسم) و سبک فراداستان به شمار می روند.در اين دو رمان دغدغهء ارتباط با خواننده به چشم نمی خورد و نويسندگان امکان فهم درست و کامل متن را از خواننده سلب کرده اند.... رمان سوم با تبعيت از روايتی تک بعدی و بی بهره از هرگونه تخيل و ابداع، نتوانسته از آثار نوشته شده در دهه های چهل و پنجاه ايران فراتر رود. "

مجموعه داستان

هوشيار انصاری‌فر به نمايندگی از داوران اين گروه، اثر واجد بالاترين امتياز در ميان پنج اثر راه‌يافته به مرحلهء نهايی را معرفی کرد:

” حرکت به سمت نوشتن زن از درون بر بستر تمهيدات داستانی زنانه به ويژه در داستان غذای چينی
با برشهای بديع روايی، استحالهء فضاها و جابه جايی شخصيتها
نوشتن از تجربه های يک دو نسل صامت مانده که جوانی خود را در يکی دو دههء اخير زيسته اند
نثری زنده و با طراوت و داستانی

رمان

در پايان، محمدعلی سپانلو نتيجهء داوری چهار اثر رسيده به مرحلهء نهايی را به نمايندگی از داوران اين بخش اعلام کرد:

"نثری ساده همراه با طنزی زيرپوستی الهام گرفته از روند بدون حادثهء زندگی قهرمانان
پرداختن به موضوعی که در سالهای اخير ما بخصوص در نوشته های زنان سابقه دارد از زوايای تازه
ساختار منسجم و انداموار.

"با توجه به همين ويژگيها، داوران اين بخش، کامران بزرگ نيا، محمد علی سپانلو و فرزان سجودی رمان پرندهء من نوشتهء فريبا وفی را بهترين رمان سال 1381 اعلام می‌کنند."

اين داستانها حداقل با مجموع دو رای در دو مرحله از ميان مجموعه‌داستانهای بررسی شده در اين دوره انتخاب شده‌اند. اين داستانها به زودی در نقش 81 با حفظ حقوق نويسندگان منتشر خواهند شد.

رمان

1. نادر اخلاقی، شونيتا، نشر راهب
2. رضا ارژنگ، لکه های ته فنجان قهوه، نشر افق
3. فريبا اسلامی، مراد، نشر اوحدی
4. محمدرضا بايرامی، پل معلق، نشر افق
5. حسن پارسايی، در گذار عشق و مرگ، نشر پانيذ
6.احمد پورنجاتی، رويای سه گانه، نشر نی
7. نوشين توفيقی ، نجوا، نشر ذره
8. عزت جلالی، تبخير در سال‌های جذام، نشر همراه
9. رضا جولايی، سيماب و کيميای جان، نشر افق
10. اميرحسن چهلتن، عشق و بانوی ناتمام، انتشارات نگاه
11. مرتضی حقيقت، پروانه روی سينه‌ء آقای دکتر، نشر چشمه
12. مهری حيدرزاده، آستانهء پنجم، انتشارات نغمهء زندگی
13. رضا خوش‌نظر، تتراکتوس چهار لعنتی، نشر مرغ آمين
14. مهری رحمانی، آنجا باران می آمد، نشر پيکان
15. عتيق رحيمی، خاکستر و خاک، نشر ورجاوند
16. رضا رييسی، کبوتر و قلب سنگی، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان
17. زهره زاهدی، يک داستان عاشقانه، انتشارات انديشهء عالم
18. ع. زندی، پرسه‌ای، پروانه‌ای، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان

19. منصوره شريف‌زاده، چنار دالبتی، نشر همراه

20. محمدرضا صفدری، من ببر نيستم، پيچيده به بالای خود تاکم، نشر قصه
21. محمدرضا کاتب، پستی، انتشارات نيلوفر
22. مينو کريم‌زاده، گوجه‌فرنگيهای سبز، انتشارات طرح نو
23. سيامک گلشيری، نفرين‌شدگان، انتشارات نگاه
24. جواد مجابی، باغ گمشده، انتشارات ققنوس
25. مهسا محب‌علی، نفرين خاکستری، نشر افق
26. سعيد محسنی، آوازی برای سنجاقک‌های مرده، انتشارات نقش خورشيد
27. محمد محمدعلی، آدم و حوا، انتشارات کاروان
28. محمدحسين محمدی، گيسوهای اساطيری، انتشارات زوار
29. سعيد مرزوقی، عاتکه، انتشارات روشنگران و مطالعات زنان
30. هايده مردانی، خاطره‌ی فراموش، انتشارات قصيده‌سرا
31. جمال ميرصادقی، اضطراب ابراهيم، نشر اشاره
32. محمدحسين نوری‌زاد، ميانه‌ی باد و باران، نشر آبانگاه
33. فريبا وفی، پرنده‌ی من، نشر مرکز
34. شهريار وقفی‌پور، ده مرده، انتشارات نيم‌نگاه
35. شهره وکيلی (آوا)، من حرف دارم، نشر علم
36. شهره وکيلی، بازی تمام شد، نشر پيکان
37. حميد ياوری، شهر بازی، نشر فرخ‌نگار

مجموعه‌داستان

1. نرگس آبيار، قصه‌ی زنی که همه‌اش ياسهای فلسفی داشت، نشر روزگار
2. نادر اخلاقی، آنهايی که می‌آمدند، نشر راهب
3. احمد اخوت، برادران جمالزاده، نشر افق
4. منصور آذرنوش، الف قامت دوست، نشر نيکا
5. شيوا ارسطويی، آفتاب مهتاب، نشر گيو
6. حسن اصغری، عاشقی در مقبره، انتشارات نگاه
7. محمد ايوبی، مراثی بی پايان، انتشارات نسيم دانش
8. محمدرضا براری، من به طرز فجيعی زن بودم، نشر چاپار
9. سهيلا بسکی، پاره ی کوچک، انتشارات آگه
10. فتح‌الله بی‌نياز، شورشگران را به زانو درآوريم، نشر مرغ آمين
11. ايليا پارسانيا، بی‌نام مثل من، انتشارات فربخش
12. شهرنوش پارسی‌پور، داستان مردان تمدنهای مختلف، نشر شيرين
13. گلی ترقی، دو دنيا، انتشارات نيلوفر 14. سعيد تغابنی، آن سالها، انتشارات حرف نو
15. مانيا ثنايی، قهوه‌ء سرد، انتشارات دهسرا
16. اميرحسن چهلتن، ساعت پنج برای مردن دير است، انتشارات نگاه
17. علی حسينی، سايه و شن، انتشارات نيم‌نگاه
18. خسرو حمزوی، خش خش تن برهنهء تاک، نشر افق
19. حميد حمزه، سرسلامتی، انتشارات نيلا
20. محمود خليلی، زمهرير، انتشارات علم‌گستر
21. هادی خورشاهيان، باشد ايستگاه بعدی، نشر روزگار
22. ميترا داور، صندلی کنار ميز، نشر پازينه
23. مصطفی رستگاری، ختم عزراييل، نشر مرغ آمين
24. غلامرضا رضايی، نيمدری، انتشارات آرويج
25. اکبر رضی‌زاده، تصوير خيال، انتشارات سورهء مهر

26. منيرو روانی‌پور، نازلی، نشر قصه
27. رضا زنگی‌آبادی، گاه گرازها، نشر همراه
28. فرشته ساری، چهره‌نگاری دنيا، نشر افق
29. عباس ساقعلی، تريلوژی کشتن،‌ انتشارات درمانگر
30. قاسم شکری، نقص فنی، انتشارات شروع
31. سجاد صاحبان زند، شام آخر شهرزاد، موسسهء فرهنگی سناء دل
32. بهار صادقی، خوابهای سربی، نشر گيو
33. ليلا صادقی، وقتم کن که بگذرم، انتشارات نيلوفر
34. محمد عبدی، مرگ يک روشنفکر، نشر ورجاوند
35. احمد غلامی، فعلا اسم ندارد، نشر افق
36. ساسان فتاح، تسيان، نشر سالی
37. ليلی فرهادپور، پنجره‌ای با شيشه‌های آبی رو به کوچه‌ی پشتی، انتشارات
روشنگران و مطالعات زنان
38. امين فقيری، رقصندگان، نشر سروا
39. حسين قناعت، دل‌واره، نشر همراه
40. سعيد کارگر، مرده‌ی اطاق 24، نشر مرغ آمين
41. ناهيد کبيری، رويای شيرين، انتشارات نويد شيراز
42. ماه‌منير کهباسی، مهربانم سلام، حوزهء هنری
43. مرضيه گلابگير اصفهانی، دهان کاملا باز، انتشارات نقش خورشيد
44. محمدرضا گودرزی، در چشم تاريکی، نشر افق
45. نصرت ماسوری، رنگ نامعلوم دلتنگی، انتشارات افلاک
46. حسن محمودی، يکی از زنها دارد می ميرد، انتشارات نگاه
47. مرتضی محمودی، گفاره و فصل‌ها، نشر توسعه
48. جعفر مدرس‌صادقی، آن طرف خيابان، نشر مرکز
49. بهرام مرادی، خنده در خانه‌ی تنهايی، نشر اختران
50. جواد موسوی خوزستانی، مسيح کوچک، نشر توسعه
51. پيام يزدانجو، شب‌به‌خير يوحنا، نشر چشمه